– 18/07/2023 –
‘Het gebruik van lood heeft een eeuwenlange geschiedenis in Europa en in Vlaanderen – gaande van innovatieve Romeinse loden waterleidingen tot de typische glas-in-loodramen in Vlaamse kerken. Meerdere Vlaamse topstukken bevatten elementen van lood. Ik maak me bijgevolg ernstige zorgen nu het Europees Agentschap voor chemische stoffen, lood wil opnemen op de autorisatielijst.’, zegt Vlaams minister Matthias Diependaele. ‘Ik onderschrijf dat de achterliggende doelstelling om de Europese chemische industrie milieuvriendelijker, gezondheidsbewuster en meer concurrentieel te maken. Maar het opnemen van lood op de lijst vormt echter een bedreiging voor een groot aantal kunst- en cultuurvoorwerpen en ondermijnt de bestaansmiddelen van talloze restauratoren, ambachtslieden en kunstenaars. Op dit moment bestaat er geen waardig alternatief voor het gebruik van lood in de vele erfgoedtoepassingen. Ik vraag daarom aan de Commissie om de mogelijkheden te onderzoeken om uitzonderingen toe te staan aan de erfgoedsector.’
Algemeen kader
Met de Green Deal wil de Europese Commissie burgers en het milieu beter beschermen tegen gevaarlijke chemische stoffen. In het kader van deze doelstelling publiceert het Europese Chemicaliënagentschap (ECHA) jaarlijks een beleidsaanbeveling over prioritaire stoffen die in aanmerking komen voor verplichte autorisatie. Dit wil zeggen dat de stof wordt uitgefaseerd en er een andere stof moet gevonden worden. Het ECHA onderzoekt en overweegt momenteel een verplichte autorisatie voor lood, onder meer omwille van de risico’s voor vruchtbaarheid en ongeboren kinderen. Gezien het wijdverspreide gebruik in de EU, is lood momenteel een prioritaire stof.
Gebruik van lood bij erfgoed
De toxiciteit van lood en de bijhorende gezondheidsrisico’s zijn niet te ontkennen. De erfgoedsector is zich terdege bewust van de gevaren die gepaard gaan met het bewerken van lood. Daarom wordt er gebruik gemaakt van zeer strikt opgelegde voorzorgsmaatregelen.
Omwille van het wijdverspreide loodgebruik en het gebrek aan valabele alternatieven binnen een erfgoedcontext, maakt de erfgoedsector in Vlaanderen zich ernstige zorgen over het plan van het Europees Agentschap voor chemische stoffen om de stof lood op te nemen in de autorisatielijst van de REACH-verordening. Dit vormt niet alleen een grote bedreiging voor het behoud, het onderhoud en zelfs de creatie van een groot aantal kunst- en cultuurvoorwerpen, maar ondermijnt ook de bestaansmiddelen van talloze restauratoren, ambachtslieden en kunstenaars, wat kan leiden tot een grote economische, culturele en sociale verarming.
Minister Diependaele treedt de bezorgdheden bij van er Europese erfgoedsector: “Met gevaarlijk materialen zoals lood moet uiteraard erg voorzichtig omgesprongen worden. De gezondheid moet altijd primeren. Maar als er in veilige omstandigheden kan gewerkt worden, dan pleit ik ervoor om voor ons erfgoed de nodige uitzonderingen te voorzien. We kunnen ons onze kathedralen toch niet voorstellen zonder de schitterende glasramen. Ik heb dan ook verschillende betrokken Europese Commissarissen aangeschreven om deze problematiek op de agenda te plaatsen.”
Vraag naar flexibiliteit bij de Commissie
Net als in heel wat andere dossiers die leefbaarheid en gezondheid bewerkstelligen, pleit het Vlaams agentschap Onroerend Erfgoed niet voor een absolute vrijstelling voor de erfgoedsector. Wel is het belangrijk dat voor de sector een bepaalde flexibiliteit mogelijk is. Aan de Europese Commissie wordt de vraag gesteld om met volgende argumenten rekening te houden:
– de schaal waarop de behandeling en verwerking van lood gebeurt binnen de erfgoedsector. Deze is vrij beperkt en streeft een minimale milieu-impact na;
– het feit dat waardige alternatieven voor het gebruik van lood in erfgoedtoepassingen momenteel niet bestaan;
– het feit dat loodbewerking onontbeerlijk is voor een goede erfgoedzorg, waarbij behoud en herbestemming getuigen van een duurzaam omgaan met culturele goederen en de leefomgeving;
– het in acht nemen van de nodige voorzorgsmaatregelen voor mens en milieu door de sector;
– de talrijke opmerkingen die vanuit de sector gekomen zijn in het kader van de open consulatie van het ECHA;
– het gezamenlijke statement van ICOMOS, ICOM en E.C.C.O gepubliceerd op 26 april 2022;
– het bestaan van EU-brede en stofspecifieke wetgevingen die de blootstelling en de emissies in het milieu onder controle houden;
– de economische en administratieve impact op de erfgoedsector en de vele ambachtslieden (micro-ondernemingen).
